Οι απελπισμένες από τα αδιέξοδα των πολιτικών τους συστημάτων Ελλάδα και Ιταλία, βουτηγμένες στα χρέη, επέλεξαν τεχνοκράτες οικονομολόγους, αντί για πολιτικούς, προκειμένου να σχηματίσουν νέες κυβερνήσεις.
Οι Λουκάς Παπαδήμος και Mario Monti μπορούν να χαρακτηρισθούν ως καθηγητές. Ο Παπαδήμος δίδασκε στο Harvard’s Kennedy School of Government από τότε που ολοκλήρωσε τη θητεία του στην ΕΚΤ.
Ο Monti διετέλεσε πρύτανης του πανεπιστημίου Bocconi του Μιλάνου, καθώς και Επίτροπος της ΕΕ.
Σίγουρα στο εγγύς μέλλον, θα τους θυμόμαστε ως άριστους οικονομολόγους, αλλά ως αποτυχημένους πολιτικούς. Και αυτό θα είναι άδικο. Όχι διότι τους λείπει η πολιτική ικανότητα, αλλά η πολιτική δύναμη.
Ο Monti, παρά την ευρεία στήριξη, δεν διαθέτει κάποια κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Πέραν αυτού, ο Silvio Berlusconi ξεκαθάρισε ότι δεν θα παραγκωνίσει τα προσωπικά του πολιτικά συμφέροντα για χάρη της πατρίδας.
Ο Παπαδήμος είναι ακόμη πιο άτυχος. Παρά την απάιτηση του να έχει περισσότερους από τρεις μήνες, αλλά και την δυνατότητα να ορίσει ο ίδιος τους υπουργούς του, δεν πέτυχε τίποτα από τα δυο.
Η ανάδειξη στην εξουσία αυτών των δυο εξαιρετικών δημοσίων λειτουργών έρχεται σε μια περίοδο όπου οι καθηγητές τίθενται εκτός της πολιτικής διαδικασίας. Τον Ιούνιο, αρκετοί προσοντούχοι οικονομολόγοι αποκλείστηκαν από την θέση του διαδόχου του Dominique Strauss-Kahn στο ΔΝΤ.
Στην Γερμανία, ο Axel Weber παραιτήθηκε από πρόεδρος της Bundesbank, και του ΔΣ της ΕΚΤ, επειδή οι δηλώσεις του εναντίον της αγοράς ομολόγων αδύναμων χωρών από πλευράς ΕΚΤ, πρόδωσαν την πολιτική του αφέλεια. Ο τύπος δεν μπόρεσε να καταλάβει πως ένας τεχνοκράτης μπορεί να απεμπολήσει εθελοντικά μια τόσο ισχυρή θέση (διάδοχος του Jean-Claude Trichet) για θέματα αρχών.
Αυτό ακριβώς όμως, έκανε ο Weber. Η προθυμία να παραιτηθούν, αν είναι απαραίτητο, είναι ένα από τα πλεονεκτήματα που φέρνουν οι καθηγητές σε τέτοια αξιώματα.
Είναι λάθος να συσχετίζουμε τις τεχνοκρατικές ελίτ (αυτών που έχουν τα PhDs) με άλλα είδη ελίτ (αυτών που διαθέτουν χρήματα ή ισχύ, ειδικά αν τα έχουν κληρονομήσει). Οι περισσότεροι οικονομολόγοι γνωρίζουν τα μειονεκτήματα της ευρωζώνης. Οι πολιτικοί είναι αυτοί που υποτίμησαν τις δυσκολίες, όταν προχώρησαν στην δημιουργία της.
Σίγουρα, η ακαδημαϊκή ή τεχνική εξειδίκευση δεν είναι απαραίτητα στοιχεία για την επιτυχία σε ένα κυβερνητικό αξίωμα. Πολλοί καθηγητές του Harvard θα τα έβρισκαν μπαστούνια, επειδή δεν ξέρουν πώς να διοικούν, και πως να διευθύνουν. Και πολλοί εξαιρετικοί πολιτικοί ηγέτες δεν ήταν καν διανοούμενοι.
Οι τεχνοκράτες μπορούν να παίξουν έναν χρήσιμο μεσολαβητικό ρόλο όταν οι παραδοσιακοί πολιτικοί απαξιώνονται. Ή όταν τα πολιτικά κόμματα μπουν σε αδιέξοδα. Επιπλέον, διαθέτουν μια αξιοπιστία που πηγάζει από το ότι δεν τους ενδιαφέρει η επανεκλογή. Είτε επειδή η θητεία τους είναι προκαθορισμένη και μικρή σε διάρκεια, είτε επειδή προτιμούν μια ήσυχη ακαδημαϊκή ζωή.
Το μεγαλύτερό τους πλεονέκτημα γίνεται φανερό όταν μια χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα. Για παράδειγμα να προτείνουν μεταρρυθμίσεις, ή να διαπραγματευτούν τους όρους του δανεισμού, κάτι που είναι καθαρά τεχνικό θέμα.
Τα μειονεκτήματα τους είναι η έλλειψη διοικητικών ικανοτήτων, η απουσία πολιτικής νομιμοποίησης, και η έλλειψη κάποιας εσωτερικής βάσης στήριξης. Ο Monti και ο Παπαδήμος έχουν διοικητικές ικανότητες, αλλά και νομιμοποίηση. Αυτό που δεν έχουν είναι η σταθερή στήριξη ενός πολιτικού μπλοκ.
Αρκετοί νυν αρχηγοί κρατών μπορούν να θεωρηθούν τεχνοκράτες. Όπως ο πρόεδρος Felipe Calderón του Μεξικού, ο πρόεδρος Sebastián Piñera της Χιλής, και η πρόεδρος Ellen Johnson Sirleaf της Λιβερίας, καθώς και άλλοι.
Κανένας δεν μπορεί να τους κατηγορήσει ως απόμακρους και αποστασιοποιημένους από τη ζωή. Και οι τρεις όμως, σπούδασαν στο Harvard.
Έχοντας κάποια καλά διεθνή εχέγγυα δεν είναι πάντα και πλεονέκτημα. Όταν η Sirleaf βραβεύτηκε με το Νόμπελ Ειρήνης το 2011, υπήρχαν ανησυχίες πως η καλή εικόνα της στο εξωτερικό θα έβλαπτε την επανεκλογή της στη Λιβερία.
Αντίστοιχα, ο Παπαδήμος και ο Monti ανήκουν στις ελίτ της ΕΕ και της ευρωζώνης, κάτι που θα τους βοηθήσει στο εξωτερικό, αλλά θα τους καταστήσει έρμαια κατηγοριών ως «λακέδες των ξένων δυνάμεων».
Πάντως είναι πολύ ταιριαστό, το ότι η Αθήνα και η Ρώμη, οι δύο έδρες του κλασικού δυτικού πολιτισμού, στράφηκαν σε δυο κοσμοπολίτες για να βρουν ηγεσία. Αν όμως δεν τους δοθούν τα κατάλληλα πολιτικά εργαλεία για να πετύχουν οι πολιτικές τους, κανένα μαγικό κόλπο δεν πρόκειται να τους βοηθήσει.
Του Jeffrey Frankel, καθηγητού στο Harvard.
Project Syndicate
www.project-syndicate.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου