Η ιστορία του Ελληνισμού του Εύξεινου Πόντου, ξεκινά από το μύθο, από τότε που ο Φρίξος και η Έλλη ταξίδεψαν πάνω στο Χρυσόμαλλο Δέρας για να αποφύγουν τη θυσία τους από τους θεούς του Ολύμπου.
Ακολούθησε ο θάνατος της Έλλης και ο Φρίξος με την άφιξή του στην Κολχίδα ανέθεσε τη φύλαξη του πολύτιμου Δέρατος στο βασιλιά Αιήτη.
Η Αργοναυτική εκστρατεία, με τον Ιάσονα και πλήρωμα απ’ όλες τις ελληνικές πόλεις, αποτέλεσε την προσπάθεια για την κτήση του Χρυσόμαλλου Δέρατος και την απόπειρα για εποικισμό της περιοχής, που αρχίζει αμέσως μετά τον Τρωικό πόλεμο, το 1100 π.Χ...
Οι ελληνικές αποικίες
Η Μίλητος είναι η πρώτη πόλη της Ιωνίας που επικοινωνεί με τον Εύξεινο Πόντο, δημιουργώντας αποικίες οι οποίες σύντομα μετεξελίχθηκαν σε σημαντικές πόλεις. Η Σινώπη (ιδρύθηκε το 785 π. Χ), η Τραπεζούντα (756 π.Χ), η Κερασούντα (700 π.Χ), η Αμισός (Σαμψούντα- 600 π.Χ), η Οδησσός, το Παντικάπαιον, η Διοσκούρια (Σοχούμι), η Πιτιούντα, η Αρχαιόπολις, είναι μερικές από αυτές.
Η βυζαντινή και η μεταβυζαντινή περίοδος
 |
| ο Αλέξανδρος Υψηλάντης |
Στη βυζαντινή περίοδο αναπτύσσεται η ελληνική ταυτότητα, αλλά ο
Εύξεινος Πόντος συνεχίζει να αποτελεί το χώρο όπου υπάρχουν
αντιπαραθέσεις της αυτοκρατορίας με τους Άραβες, Πέρσες, Τούρκους,
Σελτζούκους και την αναδυόμενη Ρωσία.
Με την κατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως από τους Φράγκους το 1204,
δημιουργείται η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας από τους Κομνηνούς. Οι
Οθωμανοί ταύτισαν τον Εύξεινο Πόντο, με τα πιο σημαντικά τους
συμφέροντα, αφού προσέφερε ασφάλεια και επιπλέον ήταν ο χώρος σύνδεσης
με τους πόρους του Καυκάσου και της Κασπίας, ενώ η Ρωσία θα κυριαρχήσει
μετά το ρωσοτουρκικό πόλεμο και τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καιναρτζή
(1774).
Οι Έλληνες της περιοχής ανακτούν την πίστη τους και συμμετέχουν στη Φιλική Εταιρεία η οποία ξεκινά στην Οδησσό με αρχηγός το γόνο μίας διακεκριμένης Ποντιακής οικογένειας, τον Αλέξανδρο Υψηλάντη.
Η Ποντιακή αναγέννηση.
 |
| ο Διογένης της Σινώπης |
Ποντιακός Ελληνισμός στις αρχές του 20ου αιώνα αριθμούσε, σύμφωνα με υπολογισμούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Οθωμανικών αρχών 600.000 περίπου άτομα. Την ίδια περίοδο στη νότια Ρωσία, στην περιοχή του Καυκάσου, κατοικούσαν περίπου 150.000 Πόντιοι, που είχαν μετοικίσει εκεί μετά την άλωση της Τραπεζούντας.
 |
| η παλιά Τραπεζούντα |
Οι Κρυπτοχριστιανοί
Μετά την άλωση της Τραπεζούντας παρουσιάσθηκε το φαινόμενο του Κρυπτοχριστιανισμού . Όπως γράφει ο Μητροπολίτης Τραπεζούντος και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρύσανθος, οι εξισλαμισμοί στον Πόντο πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1648- 1687 από τις πιέσεις των φεουδαρχών. Στη συνέχεια το φαινόμενο του κρυπτοχριστιανισμού εντάθηκε αφού η καταπίεση από τους Οθωμανούς ήταν μεγαλύτερη, με αποτέλεσμα να σημειώνονται ολοένα και περισσότερες προσχωρήσεις προς το Ισλάμ.
Μετά την αναγκαστική προσφυγιά των Ποντίων από τις εστίες τους το 1922, σήμερα στην Τουρκία υπάρχουν ακόμη άτομα που είναι κρυπτοχριστιανοί, ενώ μιλούν ή καταλαβαίνουν την ποντιακή διάλεκτο. Τα μέλη αυτής της πληθυσμιακής ομάδας βρίσκονται σε διάφορα μέρη της Τουρκίας καθώς και στο εξωτερικό ως μετανάστες (κυρίως Γερμανία). Οι ποντιόφωνοι -κρυπτοχιστιανοί που ζουν στην Τουρκία αντιμετωπίζουν προβλήματα αφού δεν επιτρέπεται να ομιλείται η γλώσσα τους, να μεταφέρονται τα έθιμά τους, ενώ οι κρατικές υπηρεσίες ασκούν πιέσεις γεγονός που προκάλεσε την παρέμβαση μη κυβερνητικών οργανώσεων που ζήτησαν την ελευθερία δράσης και σκέψης.
Η Γενοκτονία
Οι Πόντιοι από το 1461 και έπειτα γνώρισαν διωγμούς και προσπάθειες για το εξισλαμισμό και εκτουρκισμό. Η απόφαση για την εξόντωση των Ελλήνων (και Αρμένιων) πάρθηκε από τους Νεότουρκους το 1911, εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου και ολοκληρώθηκε από το Μουσταφά Κεμάλ στην περίοδο 1919 – 1923.
Τον Δεκέμβριο του 1916 εκπονήθηκε από τους Εμβέρ και Ταλαάτ, ηγέτες των Νεότουρκων, σχέδιο εξαφάνισης των Ποντίων που προέβλεπε, «άμεση εξόντωση μόνον των ανδρών των πόλεων από 16-60 ετών και γενική εξορία όλων των ανδρών και γυναικοπαίδων των χωριών στα ενδότερα της Ανατολής με πρόγραμμα σφαγής και εξόντωσης».
Η ήττα της Τουρκίας από τις δυνάμεις της Αντάντ έφερε μια προσωρινή ανάπαυλα στο σχέδιο εξόντωσης των Ελλήνων. Η νέα τουρκική κυβέρνηση υποχρεώθηκε να δώσει άδειες επιστροφής σε όσους εξόριστους είχαν επιβιώσει. Η διεθνής τάση μετά την λήξη του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου για την αυτοδιάθεση των λαών, δημιούργησε προσδοκίες και στον Ελληνισμό του Πόντου. Εξέχοντες Πόντιοι συνέλαβαν την ιδέα της δημιουργίας της Ανεξάρτητης Δημοκρατίας του Πόντου. Με υπομνήματα και παραστάσεις προς τους εκπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων, προτείνουν τη δημιουργία κρατικής οντότητας σχέδιο όμως που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.
Αντίθετα με την αποβίβαση του Μουσταφά Κεμάλ στη Σαμψούντα την 19 Μαΐου 1919, αρχίζει η δεύτερη και σκληρότερη φάση της γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου . Ελάχιστο μέτρο αντίδρασης στην προμελετημένη γενοκτονία υπήρξε το αντάρτικο του Πόντου, όπου οι Έλληνες στις ορεινές κυρίως περιοχές αντιστάθηκαν στις δολοφονίες.
Η γενοκτονία ανάγκασε τους Πόντιους να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να μετοικήσουν στην Ελλάδα, στην ΕΣΣΔ (εκεί διώχθηκαν από το σταλινικό καθεστώς την περίοδο του μεσοπολέμου), το Ιράν, στη Συρία, και αλλού (Αυστραλία, ΗΠΑ).
Ο Ποντιακός Ελληνισμός σήμερα
Η παρουσία των Ελλήνων στον Εύξεινο Πόντο πέρασε από το μύθο στην πραγματικότητα. Ο Ελληνισμός ανέπτυξε μια μεγάλη πολιτιστική, πνευματική και οικονομική παρουσία, από το θρησκευτικό στοιχείο και την πολιτισμική συνεισφορά, μέχρι την εμπορική και πολιτική δραστηριότητα. Η παρουσία του Ελληνισμού στον Εύξεινο Πόντο, η οποία διακόπηκε από τη γενοκτονία επέδρασε καταλυτικά σε όλες τις πολιτικές και κρατικές οντότητες που εμφανίσθηκαν στην περιοχή.
Σήμερα στην Ελλάδα και τη Διασπορά, οι Πόντιοι είναι περίπου ενάμιση εκατομμύριο, που συνεισέφεραν και συνεχίζουν να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη του ελλαδικού χώρου και των τόπων όπου ζουν. Αγωνίζονται για την αναγνώριση της γενοκτονίας, προσπαθούν να διασώσουν την κληρονομιά τους, καλλιεργούν την παράδοσή τους και ζουν και πορεύονται με οδηγό την ποντιακή ζωή και συνέχεια.
Ο Ποντιακός Ελληνισμός, που καθ’ όλη τη διάρκεια των αιώνων αυτών που πέρασαν από τους αρχαιότατους χρόνους κράτησε αλώβητη την Ελληνικότητά του και ανέπτυξε την οικονομία του, κατέφυγε στα ενδότερα ορεινά της χώρας, μέχρι το 1922 που ξεριζώθηκε από τη γη του. Δίδαξε και διέδωσε Πολιτισμό, αλλά σφαγιάστηκε. Διώχτηκε, ξεριζώθηκε. Έκανε την κοινωνία του να ευημερήσει, αλλά αντιμετώπισε την καταστροφή. Η ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού αποτελεί σημαντικό κομμάτι της ιστορικής διαδρομής των Ελλήνων.
Όσοι Έλληνες από τη Μικρά Ασία και τον Πόντο κατάφεραν να επιζήσουν από τις απάνθρωπες Εθνικές εκκαθαρίσεις που πραγματοποίησαν οι Τούρκοι, ήρθαν ως πρόσφυγες στον Ελληνικό χώρο.
Όσοι, δηλαδή, έμειναν ζωντανοί μετά τις σφαγές, την πείνα και τη δίψα που αντιμετώπισαν, τους διωγμούς από το καθεστώς του Κεμάλ, που εξολόθρεψε όσο μπόρεσε το Χριστιανικό κόσμο.
Το κάψιμο τόσων αθώων ανθρώπων, γυναικών, παιδιών και γέρων, Ελλήνων του Πόντου που έπεσαν θύματα μιας απάνθρωπης εθνοκάθαρσης και υποχρεώθηκαν να εκπατριστούν και να εγκατασταθούν σαν πρόσφυγες στον κορμό της μητροπολιτικής Ελλάδος με τη συνθήκη της Λωζάνης.
Η εκρίζωση αυτή των Ελλήνων του Πόντου είναι από τα πρωτοφανή εγκλήματα στην ανθρώπινη ιστορία.
Ύστερα από 27 αιώνες ζωής, ένας λαός ξεριζώθηκε από τη γη του αφήνοντας
πίσω του πατρογονικές εστίες, σπίτια, εκκλησίες, τάφους προγόνων. Μόνο η
Παναγιά Σουμελά ήταν σκέπη τους, όταν εγκατέλειψαν όλα και μετέφεραν
μαζί τους το αρχαιοπρεπές γλωσσικό τους ιδίωμα, τον πλούτο των
παραδοσιακών τους κληρονομημάτων και τον ομαδικό λαϊκό χαρακτήρα τους.
Ρίχτηκαν στις ακτές της Ελλάδος και καλλιέργησαν την παράδοσή τους.
Η Μακεδονία, η Θράκη, οι μεγάλες ελληνικές πόλεις, η Αθήνα, η Θεσσαλονίκη κ.α. είναι μερικές από τις περιοχές, όπου ρίζωσαν οι πόντιοι πρόσφυγες.
fdathanasiou.wordpress.com
1 σχόλιο:
Οι επετειακές κραυγές που συνήθως ακούγονται και γράφονται κάθε άνοιξη για το ζήτημα της όντως απεχθούς και μαζικής εξόντωσης των Ποντίων επιτάσσουν μια ψύχραιμη προσέγγιση και αποτίμηση του ιστορικού αυτού ζητήματος. Δυστυχώς μέχρι σήμερα ουδείς ειδήμων ασχολήθηκε αντικειμενικά με την ιστορική ανάλυση της άλλης πλευράς της αλήθειας στο θέμα του ελληνισμού του Πόντου.
Η επιχειρηματολογία της εθνικιστικής μερίδας των Ποντίων, σε σχέση με αυτά που υπέφερε ο ποντιακός λαός από το 1915 έως το 1924, αναφέρεται πράγματι σε πολλές αλήθειες, ταυτόχρονα όμως δεν διστάζει να χρησιμοποιεί μισές αλήθειες, να αποκρύπτει άλλες αλήθειες και να διαδίδει πολλά ψεύδη.
Από κοινωνικής και πολιτικής σκοπιάς το πιο αναληθές κατασκεύασμα είναι η θεωρία του λεγόμενου επαναστατικού αγώνα προς «απελευθέρωση» του Πόντου από τον «τουρκικό ζυγό». Θεωρητικά ο όρος «απελευθέρωση» μπορεί να έχει αποδεκτό περιεχόμενο μόνο όταν αφορά σε μια σχετικά μεγάλη εδαφική περιοχή όπου η φίλια εθνική ομάδα αποτελεί την πληθυσμιακή πλειοψηφία.
Στην προκειμένη περίπτωση ο ελληνικός πληθυσμός των τριών νομών ή Βιλαετίων, του Πόντου αποτελούσε μια σημαντική, μια μικρή ή μια εντελώς ασήμαντη μειοψηφία. Τα επίσημα αυτά στατιστικά στοιχεία, που αφορούν στο έτος 1912, προέρχονται από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Σωτηριάδη. Συγκεκριμένα, στον νομό, δηλαδή στο Βιλαέτι της Τραπεζούντας οι Έλληνες ανέρχονταν μόνο στο 25,9% του συνολικού πληθυσμού, συγκεκριμένα οι Τούρκοι αριθμούσαν 957.866 άτομα ενώ οι Έλληνες ανέρχονταν μόνο σε 353.533.
Το πραγματικό αντάρτικο στον Πόντο άρχισε μόλις το 1916, όταν οι Ρώσοι κατέλαβαν την πόλη της Τραπεζούντας μεταφέροντας το ρωσοτουρκικό πολεμικό μέτωπο στην περιοχή εκείνη. Οργανωτής του ελληνικού αντάρτικου ήταν ο φανατικός «στρατηγός» Καραβαγγέλης, ο οποίος ήρθε στη Σαμψούντα το 1908 ως μητροπολίτης.
Μετά τη δημιουργία των ανταρτικών σωμάτων με χρήματα και πολεμοφόδια που πήρε ο μητροπολίτης από τους Ρώσους, τα εξαπέλυσε να προσβάλουν τον τουρκικό στρατό στα μετόπισθέν του, τη στιγμή κατά την οποίαν οι Τούρκοι πολεμούσαν τον ρωσικό στρατό στο μέτωπο της Τραπεζούντας.
Οι αντάρτες του Πόντου συντάχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου με τα εχθρικά κατοχικά στρατεύματα της Ρωσίας, καταπολέμησαν τον στρατό του κράτους του οποίου ήταν υπήκοοι, καταπιέζοντας και σκοτώνοντας αλλόθρησκους συμπολίτες τους.
Οι ταλαίπωροι αντάρτες, το πλείστον τουρκόφωνοι και αναλφάβητοι, έπεσαν στην παγίδα του αιμοσταγούς αυτού παπά χωρίς να αναλογιστούν τις συνέπειες του λεγόμενου απελευθερωτικού αγώνα, δηλαδή δεν συνειδητοποίησαν καν το τι θα απογίνονταν αυτοί μετά το τέλος του πολέμου, όταν ο μεν παπάς θα εξαφανιζόταν για να σωθεί, όπως και έγινε, αυτοί όμως θα παρέμεναν.
Κάτω από την εγκληματική καθοδήγηση του Καραβαγγέλη οι χριστιανοί άρχισαν να πυκνώνουν τις τάξεις των ανταρτών χτυπώντας πισώπλατα τον τουρκικό στρατό και ληστεύοντας κυρίως τουρκικά χωριά, για να μπορέσουν να επιβιώσουν.
Λόγω των πράξεων αυτών ο τουρκικός στρατός άρχισε στην περιοχή της Μπάφρας το κυνήγι εναντίον των ανταρτών, που μετεξελίχθηκε βεβαίως σε μαζική εθνοκάθαρση, απολύτως κατακριτέα αλλά και διακριτή από μια «γενοκτονία», που θα προϋπέθετε «άμεσο δόλο εξόντωσης μέχρις ενός», πράγμα αναπόδεικτο.
Όμως στα ελληνικά ΜΜΕ γίνεται συνεχής αναφορά στα εγκλήματα που διέπραξαν οι Τούρκοι εναντίον των Ελλήνων στον Πόντο παρασιωπώντας συστηματικά τις εγκληματικές πράξεις των Ελλήνων ανταρτών, τις οποίες παρουσιάζει κομπάζοντας σε μια μελέτη του ο εθνικιστής Πόντιος συγγραφέας Ανθεμίδης («Επαναστατική τρομοκρατία – Αντίποινα των Ελλήνων κατά του τουρκικού πληθυσμού»).
Συνεπώς είναι ανεπίτρεπτο να ζητούμε με θορυβώδη τρόπο από την Τουρκία να καταδικάσει τα δικά της εγκλήματα, χωρίς όμως να ζητάμε συγγνώμη για παρόμοια εγκλήματα που έκανε η «δική μας» πλευρά.
* Ο Νάσος Θεοδωρίδης είναι δικηγόρος και μέλος της Π.Κ. του ΣΥΝ Αμπελοκήπων
Δημοσίευση σχολίου