το συναίσθημα της ζήλιας. Και δεν είναι μόνο η ζήλια που μπορεί να...
νιώθουμε για τον ή την σύντροφό μας, αλλά και αυτή που νιώθουμε συχνά, όσο κι αν δεν θέλουμε να το παραδεχτούμε, για τους ίδιους μας τους φίλους…
Η ζήλια είναι συνδυασμός συναισθημάτων και γι’ αυτό μπορεί να γίνει ιδιαίτερα σφοδρή και, ενίοτε, να βγάλει αυτόν που ζηλεύει εκτός ελέγχου. Περιλαμβάνει το φόβο, την ανασφάλεια, το άγχος, το θυμό, την οργή, την απελπισία. Το πολύ ενδιαφέρον είναι ότι όλοι μας αναγνωρίζουμε τις καταστροφικές της δυνατότητες και ότι μπορεί να αποτελέσει το μεγαλύτερο αγκάθι στις σχέσεις, τόσο μεταξύ συντρόφων, όσο και μεταξύ φίλων. Από την άλλη, όλοι μας θεωρούμε περίεργο να είναι κάποιος ερωτευμένος και να μη ζηλεύει ποτέ. Όπως επίσης, όλοι μας λίγο πολύ έχουμε νιώσει ζήλια για κάποιο φιλικό μας πρόσωπο, ακόμη κι αν δεν το παραδεχόμαστε. Παρ’ όλα αυτά, η πιο έντονη μορφή ζήλιας είναι η ερωτική. Πολλά ζευγάρια που αναζητούν συμβουλευτική υποστήριξη και θεραπεία γάμου, αναφέρουν ως πρόβλημα της σχέσης τους τη ζήλια. Η ερωτική ζήλια επίσης, πρωταγωνιστεί στις τέχνες και ιδίως στον κινηματογράφο. Το έντονο ερωτικό πάθος αποτελεί συχνά το βασικό σενάριο μιας ταινίας! Πολλά εγκλήματα πάθους επίσης, οφείλονται στην ερωτική ζήλια.
Η απειλή της απώλειας.
Σύμφωνα με την ψυχολόγο κυρία Ζωή Ντουλαπτσή, είναι η απώλεια της προσοχής του άλλου-ειδικά του ερωτικού συντρόφου- που μας ωθεί σε συναισθήματα ζήλιας και πιο συγκεκριμένα εκείνης της προσοχής που έχουμε συνδέσει με την αυτοεικόνα και την αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας. Όσο πιο διαμορφωτική για τον εαυτό μας είναι η σχέση που απειλείται να χαθεί, τόσο πιο έντονα διεγείρονται συναισθήματα ζήλιας. Μόνο μέσα από την αλληλεπίδρασή μας με τους άλλους μαθαίνουμε να εκφράζουμε σημαντικές πλευρές του εαυτού μας και ισχυροποιείται η αίσθηση ενός εαυτού με αξία. Είμαστε άτομα αξιαγάπητα, σεξουαλικά ελκυστικά, και με χιούμορ, ακριβώς γιατί οι άλλοι υπάρχουν για να εκδηλώνουμε αυτές τις πλευρές μας. Αν οι άλλοι πάψουν να υπάρχουν στη ζωή μας, τότε «παύουν» και αυτές οι εκφάνσεις του εαυτού μας. Από αυτήν την οπτική, μια σταθερή ερωτική σχέση είναι μια αδιάλειπτη πηγή αυτο-ορισμού μέσα από την αλληλεπίδραση με τον σύντροφο. Η απειλή της απώλειας μιας τέτοιας σχέσης λοιπόν, βιώνεται ως απώλεια του εαυτού μας και όχι σαν απώλεια «ιδιοκτησίας», όπως υποστηρίζεται από πολλούς.
Συχνά, αναφέρεται ότι το αίσθημα της ερωτικής ζήλιας προσομοιάζει την αίσθηση της «τρέλας» ή ότι κανείς βρίσκεται κάπου πολύ κοντά σε αυτήν! Οι υποψίες κυριεύουν το άτομο, η αγωνία επικρατεί, καθώς και ο φόβος ότι ένα ανεξέλεγκτο αίσθημα πόνου, θα κυριεύσει ξαφνικά κάθε πτυχή της ζωής του.
Όταν η ζήλεια τραντάζει τις ευαίσθητες χορδές μας.
Κατά κύριο λόγο, το φλερτ του/ της συντρόφου μας με κάποιο άτομο του αντίθετου φύλου μάς «βγάζει απ’ έξω», μας κάνει να νιώθουμε αποκλεισμένοι. Η προσοχή του/της είναι στραμμένη αλλού και δεν μας δίνει σημασία! Η θέση αυτή είναι ιδιαίτερα δύσκολη, ειδικότερα αν τα βιώματά μας μάς έχουν καταστήσει ευαίσθητους σε παρόμοιες εμπειρίες. Ένα ακόμα συναίσθημα που γεννάται στο άτομο που ζηλεύει, είναι η απόρριψη. Η υποψία ότι ο σύντροφός μας επιθυμεί περισσότερο ένα άλλο άτομο, μάς θέτει αυτόματα σε θέση γελοιοποίησης και προσωπικής αμφισβήτησης. Νιώθουμε ανεπαρκείς και η εικόνα μας καταρρέει. Η κοινωνική εικόνα είναι επίσης σημαντική για πολλούς ανθρώπους και η διατήρησή της παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή τους. Η συμπεριφορά του/ της συντρόφου τους, τούς εκθέτει κοινωνικά και νιώθουν ότι χάνουν το κύρος και την υπόληψή τους. Το αίσθημα της ζήλιας συνοδεύεται επίσης από τον φόβο ότι θα χάσουμε τον έλεγχο του/ της συντρόφου αλλά και της ίδιας της σχέσης. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τις αντιδράσεις του/ της, τη συμπεριφορά του/ της, αλλά και το μέλλον της σχέσης. Η αβεβαιότητα αυτή, προκαλεί άγχος, εκνευρισμό και πιθανώς έντονα ξεσπάσματα. Ο φόβος απώλειας του συντρόφου είναι έντονος. Η απώλειά του μπορεί να ταυτίζεται με απώλεια και πολλών άλλων σημαντικών πραγμάτων, όπως της ιστορίας, της ταυτότητάς μας, του σπιτιού μας, της κοινωνικής μας ζωής…
Η ζήλεια που ‘’θολώνει’’.
Τι συμβαίνει όμως στις περιπτώσεις που η ερωτική ζήλια δεν αφορά μόνο σε συναισθήματα ανησυχίας και ανασφάλειας μπροστά σε μια ενδεχόμενη απώλεια της σχέσης ή του συντρόφου αλλά γεννά καταστροφικές τάσεις και ανάγκη για έλεγχο του άλλου; Η υγιής ζήλια εξυπηρετεί την προστασία της σχέσης και τη διατήρησή της, καθώς και μια συνεκτική εικόνα εαυτού- γι’ αυτό και ως ένα βαθμό έχει λειτουργικό σκοπό. Γίνεται όμως δηλητηριώδης, όταν οι ανησυχίες και ο φόβος δεν ανταποκρίνονται σε πραγματικές απειλές και όταν η σχέση αρχίζει και δυσλειτουργεί εξαιτίας της ζήλιας.
Τόσο στην παράλογη, όσο και στην καταστροφική ζήλια οι γνωστικοί μηχανισμοί (ο τρόπος σκέψης και απόδοσης νοήματος και αιτιών στις συνθήκες) αυτού που βιώνει τα συγκεκριμένα συναισθήματα υπόκεινται σε κάποια γνωστικά λάθη. Για παράδειγμα, στην πρώτη περίπτωση, παράλογη ζήλια, εκλαμβάνονται ως απειλητικά, γεγονότα και συμπεριφορές που στην πραγματικότητα δεν είναι, αλλά ερμηνεύονται ως τέτοια, εξαιτίας του διαστρεβλωμένου τρόπου σκέψης του ζηλόφθονου συντρόφου. Ο/η ζηλόφθων σύντροφος επεξεργάζεται επιλεκτικά τις πληροφορίες του περιβάλλοντος και δη τις κινήσεις του/της συντρόφου, παρερμηνεύει τα κίνητρα και τις προθέσεις του/της και αποδίδει λάθος νόημα στη συμπεριφορά του. Όλη αυτή η διεργασία έχει να κάνει με την απελπισμένη προσπάθειά του να κρατήσει τον σύντροφό του/της, αλλά με ένα τρόπο που οργανώνεται πάνω σε ένα ήδη στρεβλό γνωστικό όργανο σκέψης. Στην καταστροφική ζήλια, η διάθεση του ζηλόφθονου συντρόφου αποτελεί επίσης μια προσπάθεια δικαίωσης του εαυτού του και αποκατάστασης της συνοχής ενός εαυτού που έχει απορριφθεί και προδοθεί. Και εδώ όμως, η ζήλια δεν βιώνεται απλά ως ένα υγιές συναίσθημα με προστατευτική αξία. Οι μηχανισμοί αντιμετώπισης τέτοιων στρεσογόνων καταστάσεων και δυσφορικών συναισθημάτων, όπως η ζήλια και η οργή που τη συνοδεύει, μοιάζουν να είναι βασισμένοι σε ένα σύστημα αυτοδικαίωσης. Η εκδίκηση και η τιμωρία του συντρόφου που προκάλεσε τη ζήλια είναι επιθυμητές και επιτρεπτές στρατηγικές αποκατάστασης του κατακερματισμένου και «προδομένου» εαυτού του, ενώ φαίνονται να επιδοκιμάζονται από το σύστημα αξιών και την γενικότερη ηθική του ζηλόφθονου συντρόφου.
Περι φιλίας
Τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά σε ό,τι αφορά στη φιλική σχέση. Η ζήλια σε φιλικό επίπεδο είναι κάτι σαν προέκταση της έννοιας του ανταγωνισμού και ίσως και του φθόνου που μπορεί να νιώσουμε για ένα φιλικό μας πρόσωπο όταν αυτό επιτυγχάνει ή αποκτά πράγματα που εμείς δεν μπορούμε. Πολλοί θεωρούν πως ο φίλος που ζηλεύει «δεν αξίζει να είναι φίλος» είναι όμως πράγματι έτσι;
Στο συγκεκριμένο ζήτημα, συνυπάρχουν δύο διαφορετικές οπτικές γωνίες. Μπορεί ο φίλος που ζηλεύει να ωφελείται από το συναίσθημα αυτό και να προσπαθεί να βελτιωθεί και να επιτύχει σε τομείς που εμείς έχουμε προοδεύσει και εκείνος –τουλάχιστον όχι ακόμη. Στην περίπτωση αυτή, ίσως είναι λάθος να καταδικάσουμε το συναίσθημά του αυτό. Από την άλλη βέβαια, τόσο στις φιλίες μεταξύ γυναικών, όσο και σε αυτές μεταξύ ανδρών παρατηρείται ένας αθέμιτος ανταγωνισμός και ένα «μίσος» για τις επιτυχίες του «φίλου». Και αυτό είναι που πολλοί αποκαλούν φθόνο, τον οποίο είναι δύσκολο να τον διαχειριστεί, τόσο αυτός που ζηλεύει, όσο και αυτός που αποτελεί το αντικείμενο της ζήλιας. Γι’ αυτό και συχνά βλέπουμε ακόμα και παιδικές φιλίες να διαλύονται και παλιούς φίλους να απομακρύνονται, χωρίς πραγματικά οι εξωτερικοί παρατηρητές να κατανοούν το γιατί.
Συνοψίζοντας, θα λέγαμε πως είναι λάθος η ζήλια να προσεγγίζεται ως συναίσθημα αυτού που «αγαπάει πολύ και ανεξέλεγκτα». Δυστυχώς, ακόμη και οι νεότερες γενιές νοηματοδοτούν τη ζήλια ως ένδειξη υπερβολικής αγάπης ή και ερωτικών συναισθημάτων και αγνοούν την ύπαρξη των στρεβλών μηχανισμών σκέψης και των συναισθημάτων του ζηλόφθονου συντρόφου ή φίλου…
της Λυδίας Παπαευαγγέλου
lifepositive.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου