ΟΙ ΝΕΕΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Γράφει ο Gideon Rachman

 Αντιμέτωπες με επικίνδυνες πολιτικές απειλές, οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο συχνά εναποθέτουν τις ελπίδες τους στην ίδια μαγική συνταγή: την οικονομική ανάπτυξη.

Για παράδειγμα, όταν οι ηγέτες διεθνώς προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τις ρίζες της τρομοκρατίας, ενστικτωδώς εκτιμούν ότι η ευημερία και οι θέσεις εργασίας πρέπει να είναι η μακροπρόθεσμη απάντηση. Και όταν μια περιφερειακή σύγκρουση κινδυνεύει να βγει εκτός ελέγχου -στην ανατολική Ασία ή τη Μέση Ανατολή- η συνήθης πολιτική αντίδραση είναι να ζητήσουν βαθύτερη οικονομική ενοποίηση. Από την Ευρώπη μέχρι την Κίνα, οι κυβερνήσεις εναποθέτουν τις ελπίδες τους στην οικονομική ανάπτυξη, την οποία θεωρούν κλειδί πολιτικής και κοινωνικής σταθερότητας.

Όπως όμως, οι γιατροί φοβούνται την επανεμφάνιση σούπερ ιών που δεν θα μπορούν να νικήσουν τα αντιβιοτικά, έτσι και οι ηγέτες διεθνώς αρχίζουν να παρατηρούν την ανάδειξη νέων μορφών πολιτικής σύγκρουσης που δεν ανταποκρίνονται στην παραδοσιακή θεραπευτική αγωγή - περισσότερο εμπόριο, νέες επενδύσεις, σε συνδυασμό με μία καλή δόση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Τρεις πολιτικοί σούπερ ιοί αποτελούν ιδιαίτερη εστίσ ανησυχίας:

α) Ο πρώτος είναι η εξάπλωση των συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή.

β) Ο δεύτερος είναι η εντεινόμενη διαμάχη μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας.

γ) Ο τρίτος είναι η αυξανόμενη ανισότητα στον δυτικό κόσμο - και η συνεπαγόμενη απειλή κοινωνικών συγκρούσεων.

Οι συμμετέχοντες στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός που έληξε την προηγούμενη εβδομάδα είναι οι κλασικοί υποστηρικτές της άποψης ότι ο καπιταλισμός και η παγκοσμιοποίηση είναι τα καλύτερα αντίδοτα στη σύγκρουση. Αυτή η πεποίθηση έχει εμποτιστεί τόσο βαθιά που πλέον δεν χρειάζεται να αποδειχθεί. Μπορεί κανείς εύκολα να το διαπιστώσει με τον τρόπο που αντέδρασε το κοινό του Νταβός στους πολιτικούς ηγέτες.

Φέτος ήταν ο πρόεδρος του Ιράν Χασάν Ρουχανί που έγινε δεκτός με ενθουσιασμό, κυρίως επειδή έδειξε μεγαλύτερο ενδιαφέρον για το εμπόριο και τις επενδύσεις από ό,τι για τα πυρηνικά όπλα.

Ο Χ. Ρουχανί δεν άλλαξε σημαντικά τη βασική θέση του Ιράν για δύσκολα πολιτικά θέματα - όπως η Συρία, το Ισραήλ ή τα πυρηνικά όπλα. Έστειλε, όμως, ένα σημαντικό μήνυμα στο ξεκίνημα της ομιλίας του εκφράζοντας τη φιλοδοξία του να γίνει το Ιράν μία από τις 10 μεγαλύτερες οικονομίες στον πλανήτη. Ο Ιρανός ηγέτης τόνισε επίσης την ανάγκη να βελτιωθούν οι σχέσεις της χώρας του με τον υπόλοιπο κόσμο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. Αυτή η έμφαση στην οικονομία έδειξε στους παρευρισκόμενους στο Νταβός ότι ο πρόεδρος Ρουχάνι είναι άνθρωπος με τον οποίο μπορούν πραγματικά να κάνουν δουλειές.

Ως αποτέλεσμα, βρίσκεται σε μία πρωτόγνωρη θέση για Ιρανό ηγέτη. Θεωρείται φωνή της λογικής στη Μέση Ανατολή. Το νέο στάτους του προέδρου στο ακροατήριο του Νταβός, όμως, τελικά δείχνει πόσο αποθαρρυντική είναι η κατάσταση σε άλλα σημεία της ευρύτερης περιοχής.

Η υπόσχεση για οικονομικό εξορθολογισμό δεν θα τερματίσει τον πόλεμο στη Συρία, όπου και οι δύο πλευρές πολεμούν για την επιβίωσή τους. Είναι επίσης σαφές ότι οι τζιχαντιστές, που πληθαίνουν στη Συρία, στο Ιράκ και σε άλλες χώρες, δεν συγκινούνται από τους καρπούς της παγκοσμιοποίησης. Και το πιθανότερο είναι ότι δεν θα τους δούμε σύντομα στο Νταβός.

Πολλοί εξακολουθούν να ελπίζουν ότι η βελτίωση των οικονομικών συνθηκών στη Μέση Ανατολή θα κατευνάσει την οικονομική απόγνωση, εξαιτίας της οποίας λέγεται ότι αυξάνονται οι μαχητές του Ισλάμ. Δεν προέρχονται όμως, όλοι οι τζιχαντιστές από φτωχές οικογένειες και περιοχές. Ορισμένοι από τους μαχητές που εμφανίζονται στη Συρία ταξίδεψαν από την Ευρώπη. Άλλοι ήρθαν από τη Σαουδική Αραβία ή από κράτη του Κόλπου. Ο τζιχαντισμός είναι ασθένεια που δεν ανταποκρίνεται στα παραδοσιακά οικονομικά φάρμακα.

Η ένταση στις σχέσεις μεταξύ Κίνας και Ιαπωνίας είναι μία ακόμη πιο παραστατική απόδειξη ότι η οικονομική ιδιοτέλεια δεν είναι πανάκεια για όλα τα πολιτικά προβλήματα. Η Κίνα είναι πλέον ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος και ο μεγαλύτερος αποδέκτης των ξένων επενδύσεων της Ιαπωνίας. Υπό κάποια έννοια όμως, η αυξανόμενη ευημερία στην Κίνα είναι εκείνη που πυροδοτεί τις εντάσεις στην Ασία. Κι αυτό γιατί η άνοδος της Κίνας άλλαξε την ισορροπία ισχύος μεταξύ Πεκίνου και Τόκιο -σε συνδυασμό με την πικρή ιστορία μεταξύ των δύο χωρών- γεγονός που εξηγεί γατί οι σχέσεις τους επιδεινώνονται.

Στην Ευρώπη και τη Βόρειο Αφρική η απειλή προέρχεται κυρίως από τις εγχώριες πολιτικές και τις κοινωνικές εντάσεις και όχι από διεθνείς ανταγωνισμούς, και ανησυχεί την πλουτοκρατία διεθνώς. Το κεντρικό στοιχείο στο δόγμα του Νταβός είναι πως η παγκοσμιοποίηση είναι θετική τόσο για τον δυτικό κόσμο όσο και για τις αναδυόμενες δυνάμεις.

Παρ' όλα αυτά, είναι πλέον κοινός τόπος ότι η παγκοσμιοποίηση είχε δυσάρεστες παρενέργειες. Ακόμη κι αν αυξάνει το επίπεδο ανάπτυξης διεθνώς, επιδρά σημαντικά στη στασιμότητα των μισθών και στην αύξηση της ανισότητας στη Δύση. Ως αποτέλεσμα, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί ανησυχούν για ενδεχόμενη ενίσχυση της εθνικιστικής δεξιάς και της άκρας αριστεράς. Και οι Αμερικανοί ανησυχούν όλο και περισσότερο για το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ του πλουσιότερου 1% και των υπολοίπων - και για τοις πολιτικές επιπτώσεις που θα υπάρξουν εάν το χάσμα διευρυνθεί περισσότερο.

Είναι εύκολο να χλευάσει κανείς την πλουτοκρατία της Γης, που φοβάται για τον πόλεμο και την ανισότητα πίνοντας ακριβό κρασί στο περιφραγμένο θέρετρο των ελβετικών Άλπεων. Όμως, οι διεθνείς τραπεζίτες και επιχειρηματίες είναι εν πολλοίς προστατευμένοι από τους ιούς της ξενοφοβίας και του εθνικισμού. Το ανεπίσημο σλόγκαν τους είναι «κάντε χρήματα, όχι πόλεμο» και χειρίζονται τους ξένους ως πιθανούς πελάτες και όχι ως πιθανούς εχθρούς.

Υπό αυτήν την έννοια, η άποψη ότι ο καπιταλισμός και η παγκοσμιοποίηση είναι τα καλύτερα αντίδοτα στη σύγκρουση -παρά τα πολλά ψεγάδια- παραμένει ελκυστική. Οι παλιές οικονομικές θεραπείες για πολιτικές συγκρούσεις μπορεί να χάνουν την αποτελεσματικότητά τους, αλλά παραμένουν το καλύτερο φάρμακο που έχουμε. 

Πηγή FT.com