απόφθεγμα, η ελευθερία μας τελειώνει εκεί όπου αρχίζει η ελευθερία των άλλων. Στο Ιντερνετ, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά: ο «άλλος», δηλαδή οι εταιρείες που διαχειρίζονται τα μπλογκ και τα κοινωνικά δίκτυα, είναι αυτός που μας δίνει τη δυνατότητα να εκφραστούμε, διατηρώντας όμως το δικαίωμα να μας την αφαιρέσει αν και όποτε το κρίνει σκόπιμο.
Από τη σελίδα «Γέροντας Παστίτσιος» στο facebook (που οδήγησε στη σύλληψη του δημιουργού της) μέχρι το αντιισλαμικό βίντεο «Η αθωότητα των μουσουλμάνων» στο YouTube (που προκάλεσε μακελειό σε πολλά μέρη του κόσμου και αφαιρέθηκε από τον ιστότοπο σε ορισμένα κράτη) η ελευθερία της έκφρασης στο Διαδίκτυο φαντάζει ολοένα περισσότερο α λα καρτ: δεν είναι δεδομένη, παρέχεται υπό αδιευκρίνιστους όρους και ελέγχεται από άγνωστα πρόσωπα τα οποία κρίνουν κατά βούληση αν το περιεχόμενο που αναρτά κάποιος είναι ή όχι «κατάλληλο».
Η ιστορία με το βίντεο που λοιδορεί τον Μωάμεθ έφερε στο προσκήνιο το χάσμα που χωρίζει τις ΗΠΑ από τον υπόλοιπο κόσμο, το οποίο είναι εμφανές και στο Ιντερνετ. Αν το επίμαχο βίντεο είχε αναρτηθεί σε ιστότοπο που έχει ευρωπαϊκή έδρα, το πιθανότερο είναι να είχε αφαιρεθεί λόγω «υποκίνησης θρησκευτικού μίσους».
Το βίντεο, όμως, βρίσκεται στο YouTube, το οποίο εδρεύει στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με όσα ορίζει το πρώτο άρθρο του αμερικανικού Συντάγματος (το περίφημο First Amendment), το οποίο κατοχυρώνει την ελευθερία του λόγου, η κυβέρνηση Ομπάμα δεν μπορούσε να το απαγορεύσει.
Ωστόσο, προσπάθησε να πείσει την Google, ιδιοκτήτρια του YouTube, ότι το βίντεο παραβιάζει τους όρους λειτουργίας του ιστότοπου. Δεν τα κατάφερε. Η εταιρεία αρνήθηκε να το κατεβάσει, υποστηρίζοντας ότι καταφέρεται εναντίον του Ισλάμ, όχι όμως εναντίον των μουσουλμάνων. Συνεπώς, δεν εμπίπτει στην κατηγορία της «ρητορικής μίσους» και δεν παραβιάζει τους όρους λειτουργίας της υπηρεσίας.
Αργότερα, όμως, η Google εμφανίστηκε να υπονομεύει το ίδιο το επιχείρημά της, αφαιρώντας το βίντεο από το YouTube στην Ινδία και στην Ινδονησία, με την αιτιολογία ότι παραβιάζει τους τοπικούς νόμους.
Η πρόσβαση στο βίντεο απαγορεύθηκε, ακόμη, στην Αίγυπτο και στη Λιβύη, όχι επειδή παραβιάστηκε η νομοθεσία των χωρών αυτών, αλλά λόγω της «λεπτότητας της κατάστασης», όπως είπε η Google, χωρίς να δώσει περαιτέρω εξηγήσεις.
Παράλληλα, δικαστήρια της Βραζιλίας και της Τουρκίας διέταξαν την απομάκρυνση του βίντεο από το YouTube. «Οι ιστότοποι που φιλοξενούν περιεχόμενο που παράγεται από χρήστες έχουν σαφείς κατευθυντήριες γραμμές και αφαιρούν τα βίντεο ή τις αναρτήσεις που τις παραβιάζουν», σημειώνεται σε ανακοίνωση του YouTube.
Μπορεί, όμως, ένα σάιτ να επιθεωρεί το περιεχόμενο που ανεβάζουν οι χρήστες του και να αποφαίνεται για την καταλληλότητά του;
Αν η Google εξέδιδε εφημερίδα, θα ήταν θεμιτό να αποφασίζει τι θα δημοσιεύσει. Ομως η Google δεν είναι εκδότης, ούτε παραγωγός περιεχομένου. Είναι μεσάζων, με αποστολή να μεταφέρει στο κοινό το περιεχόμενο που παράγουν οι χρήστες - το ίδιο συμβαίνει με το facebook, το twitter και τα υπόλοιπα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
«Στον ψηφιακό κόσμο, η κυβερνητική λογοκρισία στοχεύει απευθείας στους μεσάζοντες. Πολύ λίγες εταιρείες στις ΗΠΑ θα ήταν σε θέση να αρνηθούν ένα αίτημα όπως αυτό του Λευκού Οίκου. […] Αυτοί οι μεσάζοντες έχουν μεγάλη εξουσία που τους επιτρέπει […] να ενεργούν ως λογοκριτές, όπως έκανε η Google όταν μπλοκάρισε την πρόσβαση (στο βίντεο) στη Μέση Ανατολή» σημειώνει στο ιστολόγιό του ο Οουεν Ο'Ντελ, διδάσκων στη Νομική Σχολή του Τρίνιτι Κόλετζ του Δουβλίνου.
Wikileaks. Το ζήτημα της λογοκρισίας στο Ιντερνετ άρχισε να απασχολεί τη δημόσια σφαίρα στα τέλη του 2010, όταν το Wikileaks χρησιμοποίησε την υπηρεσία cloud computing της Amazon για να προστατευθεί από τις κυβερνοεπιθέσεις που δεχόταν.
Ωστόσο, η Amazon εξεδίωξε τον ιστότοπο του Τζούλιαν Ασάνζ από τους σέρβερ της μετά τις πιέσεις που άσκησαν αμερικανοί αξιωματούχοι, με προεξάρχοντες τον γερουσιαστή Τζο Λίμπερμαν και τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Η εταιρεία αιτιολόγησε την απόφασή της υποστηρίζοντας ότι το Wikileaks παραβίασε τους όρους χρήσης της υπηρεσίας.
Πώς μπαίνει λουκέτο σε έναν λογαριασμό
Οι εταιρείες που δίνουν βήμα στους χρήστες του Ιντερνετ (όπως η Google, το facebook και το twitter) αφιερώνουν - συχνά υπό την πίεση των κυβερνήσεων - πολύ χρόνο για να μάθουν πώς οι «πελάτες» τους αξιοποιούν το βήμα αυτό. Αν, κατά την κρίση των εταιρειών, κάνουν κατάχρηση της φιλοξενίας που τους προσφέρεται, τους εκδιώκουν.
Ενας από τους πιο συχνούς λόγους διαγραφής ενός λογαριασμού ή μιας σελίδας στο facebook και σε άλλες πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης είναι η προώθηση της αποκαλούμενης ρητορικής μίσους (hate speech).
Πρόκειται για περιεχόμενο που δυσφημεί ένα πρόσωπο ή μια ομάδα προσώπων, τα οποία κατηγοριοποιούνται με βάση το χρώμα του δέρματος, την εθνικότητα, το φύλο, τη θρησκεία, την αναπηρία, τις σεξουαλικές προτιμήσεις κ.λπ.
Ωστόσο, δεν υπάρχει κοινά αποδεκτός ορισμός της ρητορικής μίσους, έννοια η οποία επιδέχεται πολλές ερμηνείες.
Η εξήγηση που έδωσε η Google για την άρνησή της να κατεβάσει την «Αθωότητα των μουσουλμάνων» από το YouTube («δεν εμπίπτει στην κατηγορία της ρητορικής μίσους», χωρίς περαιτέρω αιτιολόγηση) έφερε στο προσκήνιο την πλήρη αδιαφάνεια που διέπει τη λειτουργία των εταιρειών του Διαδικτύου σε ό,τι αφορά τη διαχείριση του περιεχομένου που αναρτούν οι χρήστες.
Κανείς δεν ξέρει με ποια κριτήρια λαμβάνεται η απόφαση να κλείσει μια σελίδα και, αντίστοιχα, με ποια κριτήρια αποφασίζεται να παραμείνει ενεργή κάποια άλλη.
Το facebook και το twitter λαμβάνουν κάθε εβδομάδα χιλιάδες καταγγελίες χρηστών σχετικά με «απαράδεκτο» περιεχόμενο. Ανάλογες καταγγελίες δέχθηκε το facebook για τη σελίδα «Γέροντας Παστίτσιος / Elder Pastitsios», η οποία - κατά την Αστυνομία - περιείχε «βλασφημίες και ύβρεις κατά του Γέροντα Παϊσίου και του ορθόδοξου χριστιανισμού».
Κατά την πάγια πρακτική του, το κοινωνικό δίκτυο δεν δημοσιοποίησε τoν αριθμό και το περιεχόμενο των αναφορών που δέχθηκε.
Το facebook προτρέπει τους χρήστες να αναφέρουν περιεχόμενο που θεωρούν απαράδεκτο, το οποίο στη συνέχεια εξετάζεται από εργαζόμενους του ιστότοπου που κρίνουν αν θα το διαγράψουν ή όχι. Παράλληλα, χρησιμοποιεί ειδικούς αλγόριθμους οι οποίοι ανιχνεύουν συγκεκριμένες λέξεις-κλειδιά (άγνωστο ποιες) με στόχο να εντοπίσει «ανάρμοστο» περιεχόμενο.
«Το facebook δεν επιτρέπει τη ρητορική μίσους. [...] Η επίθεση κατά ατόμων με βάση τη φυλή, την εθνοτική ή εθνική καταγωγή, τη θρησκεία, το φύλο, το γένος, τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή κάποια αναπηρία ή ασθένεια αποτελεί σοβαρή παραβίαση», αναφέρεται στους όρους χρήσης του ιστότοπου, οι οποίοι καθιστούν σαφές ότι ο λογαριασμός ενός χρήστη μπορεί να κλείσει χωρίς αιτιολόγηση: «Διατηρούμε το δικαίωμα να απορρίψουμε ή να αφαιρέσουμε σελίδες για οποιονδήποτε λόγο».
Αντίστοιχα δρα και το twitter, το οποίο «διατηρεί το δικαίωμα να τερματίσει αμέσως τον λογαριασμό σας, χωρίς περαιτέρω ειδοποίηση, σε περίπτωση που, κατά την κρίση του, παραβιάζετε τους κανόνες λειτουργίας», όπως αναφέρεται στους όρους χρήσης.
Το ίδιο συμβαίνει και στα ιστολόγια. «Μπορεί να τερματιστεί η πρόσβαση στο σύνολο ή σε οποιοδήποτε μέρος της ιστοσελίδας ανά πάσα στιγμή, με ή χωρίς αιτία, με ή χωρίς προειδοποίηση» αναφέρεται στους όρους χρήσης της πλατφόρμας ιστολογίων Wordpress. Η πλατφόρμα Blogger - ιδιοκτησίας Google - προειδοποιεί ότι εάν ένα μπλογκ «παραβιάζει τις πολιτικές περιεχόμενου [...] διατηρεί το δικαίωμα παύσης λειτουργίας ή θέτει περιορισμούς».
«Οι χρήστες δικαιούνται να γνωρίζουν πώς οι ιδιωτικές επιχειρήσεις (που διαχειρίζονται τα κοινωνικά δίκτυα), οι πιο ισχυροί ελεγκτές του ιδιωτικού λόγου, λαμβάνουν αυτές τις αποφάσεις», δήλωσε στους «Νιου Γιορκ Τάιμς» ο Τιμ Γου, καθηγητής Νομικής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
Κρατικά φιλτραρίσματα
Τα κοινωνικά δίκτυα, ως κατεξοχήν μέσα λαϊκής έκφρασης, γίνονται συχνά στόχοι λογοκρισίας από κυβερνήσεις που μπλοκάρουν ή φιλτράρουν το περιεχόμενό τους.
Οταν το facebook και το twitter μετατράπηκαν σε ορμητήρια για χιλιάδες ακτιβιστές, συμβάλλοντας στην εξάπλωση της λεγόμενης Αραβικής Ανοιξης, πολλά αυταρχικά καθεστώτα προσπάθησαν να τα ελέγξουν. Στην Αίγυπτο, στη Λιβύη και στη Συρία η πρόσβαση στο Ιντερνετ διακόπηκε για αρκετές ημέρες.
Τον Ιούνιο του 2011 η «Γουόλ Στριτ Τζέρναλ» έγραψε ότι οι υπηρεσίες ασφαλείας της Αιγύπτου, της Κίνας και άλλων κρατών υπέκλεπταν τις συνομιλίες χρηστών στο Skype, χρησιμοποιώντας ειδικό λογισμικό παρακολούθησης (spyware).
Τον Μάρτιο του ίδιου έτους ο βρετανικός «Γκάρντιαν» αποκάλυψε το σχέδιο «Μαριονέτα» («Sock Puppet») που είχαν καταρτίσει οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις για τη χειραγώγηση του Ιντερνετ. Προέβλεπε τη δημιουργία πλαστών λογαριασμών σε κοινωνικά δίκτυα, τους οποίους θα διαχειρίζονταν στρατιωτικοί υποδυόμενοι τους απλούς χρήστες, με αποστολή να προπαγανδίζουν τις κυβερνητικές θέσεις και να παρακολουθούν τις συζητήσεις άλλων χρηστών.
Κάτι αντίστοιχο έκανε η Κίνα, αναπτύσσοντας ένα σύστημα με το όνομα «Το μεγάλο τείχος προστασίας» («Τhe Great Firewall»), το οποίο αποτελείται από έναν «στρατό» υπαλλήλων που μπλοκάρουν ιστότοπους εντοπίζοντας «πολιτικά ανατρεπτικές» αναρτήσεις.
Στην Τουρκία. Τον Μάρτιο του 2011 δικαστήριο της Τουρκίας έβαλε λουκέτο σε περισσότερα από 600.000 ιστολόγια, με την αιτιολογία ότι κάποιοι μετέδιδαν «πειρατικά» ποδοσφαιρικούς αγώνες προκαλώντας αντιδράσεις (φωτογραφία επάνω). Παράλληλα, από τον Μάιο του 2008 έως τον Οκτώβριο του 2010 η Τουρκία είχε μπλοκάρει την πρόσβαση στο YouTube επειδή περιείχε βίντεο «προσβλητικά προς τον Κεμάλ Ατατούρκ».
Η Εσθονία είναι η χώρα που απολαμβάνει τη μεγαλύτερη ελευθερία στο Διαδίκτυο. Στον αντίποδα, το Ιράν, η Κούβα και η Κίνα επιβάλλουν τους πιο ασφυκτικούς περιορισμούς.
Η ανεξάρτητη οργάνωση Freedom House διεξήγαγε έρευνα σε 47 χώρες, διαπιστώνοντας ότι σε 19 εξ αυτών ισχύουν νόμοι που περιορίζουν την ελευθερία στο Ιντερνετ ή παραβιάζουν την ιδιωτικότητα των χρηστών. Σε 26 χώρες τουλάχιστον ένας χρήστης του Διαδικτύου έχει συλληφθεί για περιεχόμενο που δημοσίευσε.
Τέσσερα διάσημα λουκέτα
Ιούνιος 2011. Προκαλούνται αντιδράσεις από το αιφνιδιαστικό κλείσιμο της σελίδας των «Αγανακτισμένων» στο facebook (με τίτλο «Αγανακτισμένοι στο Σύνταγμα»), η οποία καλούσε τους χρήστες του κοινωνικού δικτύου σε συγκέντρωση στην πλατεία Συντάγματος. Το ίδιο είχε συμβεί ελάχιστες εβδομάδες νωρίτερα για λόγους που δεν έχουν διευκρινιστεί. Αμέσως δημιουργήθηκαν νέες σελίδες. «Δεν έχουν καταλάβει ότι όσες φορές και να την κλείσουν, θα ανοίγει νέα σελίδα και θα μαζεύει περισσότερα μέλη;» έγραψε ένας χρήστης.
Μάιος 2012. Μπαίνει «λουκέτο» στο ιστολόγιο της Χρυσής Αυγής, έπειτα από καταγγελίες χρηστών ότι περιέχει «υλικό μίσους». Το μπλογκ φιλοξενούνταν στην πλατφόρμα Wordpress.com, η οποία το κατέβασε επικαλούμενη τους όρους λειτουργίας της, σύμφωνα με τους οποίους δεν επιτρέπεται περιεχόμενο που περιλαμβάνει «ιούς ή υλικό μίσους» ή οδηγεί σε ιστότοπους με προσβλητικό υλικό. Η Χρυσή Αυγή εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία κατηγορούσε τα ελληνικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, χαρακτηρίζοντάς τα «τουρκοκάναλα» και «ψευδολογούσες φυλλάδες».
Ιούλιος 2012. Το αντιισλαμικό βίντεο «Η Αθωότητα των μουσουλμάνων» ανεβαίνει στο YouTube, προκαλώντας βίαιες διαμαρτυρίες στον αραβικό κόσμο. Στις 11/9, σκοτώνεται ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στη Λιβύη και τρεις ακόμη Αμερικανοί, μετά από ένοπλη επίθεση στη Βεγγάζη. Το YouTube αρνείται να κατεβάσει το βίντεο, διότι «δεν παραβιάζει τους όρους λειτουργίας της υπηρεσίας». Το κάνει όμως στην Ινδία και στην Ινδονησία, λόγω παραβίασης των τοπικών νόμων, αλλά και στην Αίγυπτο και στη Λιβύη, λόγω της «λεπτότητας της κατάστασης». Παράλληλα, δικαστήρια της Βραζιλίας και της Τουρκίας διέταξαν την απομάκρυνση του βίντεο.
Σεπτέμβριος 2012. Η σελίδα «ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΑΣΤΙΤΣΙΟΣ / ELDER PASTITSIOS» στο facebook οδηγεί στη σύλληψη του 27χρονου δημιουργού της. Κατά την ΕΛ.ΑΣ. η σελίδα περιείχε «βλασφημίες και ύβρεις κατά του Γέροντα Παϊσίου και του Ορθόδοξου Χριστιανισμού». «Ηταν για εμένα μια ευκαιρία να σατιρίσω και να καυτηριάσω τα όσα συνέβαιναν», δήλωσε ο διαχειριστής της σελίδας, η οποία είχε συγκεντρώσει περισσότερα από 7.500 likes όσο λειτουργούσε.
tanea.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου